Mut zeytini ve zeytinyağının yıldızı  parlıyor

by Basak Oksak

1300 yıllık bir ‘anıt zeytin ağacı’na ev sahipliği yapan Mersin’in Mut ilçesi, kaliteli zeytin ve zeytinyağı üretimiyle adını duyuruyor. Coğrafi konumu nedeniyle hiç ilaç kullanmadan sofralık zeytin ve zeytinyağı üretebilen Mut, önümüzdeki dönemde zeytincilik sektöründe konumunu güçlendireceğe benziyor…

Zeytin ve zeytinyağı sektörü, 2019/20 sezonuna sayılı günler kala 12.5 milyon zeytin ağacı varlığı ile Türkiye’nin en önemli zeytin üretim bölgelerinden Mersin’in Mut ilçesinde ‘Zeytin ve Zeytinyağı Ortak Akıl Toplantısı’nda bir araya geldi. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği (EZZİB) ve Mut Ticaret ve Sanayi Odası (MUTSO) işbirliğinde düzenlenen toplantıda, son 30-40 yıllık süreçte zeytin varlığında büyük gelişim olan Mut’un sofralık zeytin ve zeytinyağı üretiminin daha fazla ihracata yönelmesi için MUTSO ve EZZİB işbirliği kararı aldı. Peki Mut zeytini ve zeytinyağını öne çıkaran özellikler neler? Şimdi gelin hep birlikte bu şirin ilçeye uzanalım ve ölmez ağacın geçmişten bugüne Mut’taki yolculuğuna yakından bakalım…

Tescilli ‘anıt ağaç’

Mersin ilinin merkeze 160 km uzaklıktaki Mut ilçesi; Toroslar eteğinde, Göksu Nehri tarafından parçalanarak oluşan Taşeli Platosu üzerinde yer alıyor. 2.718 km2’lik yüzölçümü ile ilin alanca en büyük ilçesi. Nüfusu 70 bin olan Mut’un 102 mahallesi bulunuyor.  Denizden yüksekliği ise 300 metre. Toros Dağları eteğinde kurulan ve Mersin’in denize kıyısı olmayan ilçelerinden biri.

Mut ilçesinin 670 bin 16 dekar tarım arazisi var ve yılın 12 ayı tarımla uğraşılıyor. Mersin zeytin üretiminin yüzde 56’sı, Türkiye üretiminin ise yüzde 5.6’sının yapıldığı Mut’taki zeytinciliğin tarihi oldukça eskiye dayanıyor. Hicri 1316 tarihli Salname kayıtlarında “İlçede aşılanmış olan yabani zeytinlerden gayet nefis zeytin ve zeytinyağı çıkar. İhtiyaçlarından fazlasını çevre ilçelere ve Karaman’a gönderirler” ifadeleri yer alıyor. Mut ilçesinde Haydar Mahallesi’nde bulunan zeytin ağacının bin 300 yaşında olduğu tespit edilmiş ve ‘anıt ağaç’ olarak tescil edilmiş. Geçimli Mahallesi’nde yapılan arkeolojik kazılarda da ana kaya üzerine yapılmış Roma dönemine ait zeytin pres yeri bulunmuş.

İklimsel avantaj

İnsan sağlığı açısından önemli olan organik tarım uygulamalarında Mut zeytini doğal bir nitelik taşıması sebebiyle öne çıkıyor. Mut, zeytincilikteki iklimsel avantajını mikro klima özelliğinden sağlıyor. Mut’ta yetişen zeytinler gerek iklim gerekse toprak yapısı ve çevresel etmenler açısından herhangi bir şekilde kimyasal mücadeleye ve gübrelemeye gerek kalmadan yetiştiriliyor. Doğal olarak yetişen Mut zeytininde herhangi bir kalıntı bulunmuyor.

Mut insanı zeytin üretiminde istekli ve kararlı bir yapı ortaya koyuyor, iklimsel avantajların desteği ile de natürel-organik zeytin ve zeytinyağı elde edilerek iç ve dış piyasada kaliteli ürünle rekabet edebilecek konuma gelmiş görünüyor. İlçe ve mahallelerinde en fazla üretimi yapılan çeşitler; Ayvalık, Gemlik, Çilli, Domat, Manzanila, Memecik, Sarı Ulak, Yağ Aşı, Berut ve Çöp Aşı olarak sıralanabilir.

Mut yöresindeki iklim ve toprak yapısı organik zeytin yetiştiriciliğini teşvik ediyor. Nitekim vejetasyon süresi boyunca yüzde 10-40 dolayında olan hava oransal nemi birçok mantarı ve bakteriyel hastalık etmenleri riskini azaltıyor. Bu da zeytinin dalında kalite başlamakta son ürünlerin kalitesine tartışma bırakmıyor.

Geçmişte yabani zeytinlerin aşılaması yöntemiyle yaklaşık 400 bin ağaç aşılanmış ve verimli hale getirilmiş. Son 10 yılda dikilen ağaç sayısı 6 milyon civarında, ilçenin toplam zeytin ağacı varlığı ise 12 milyon 500 bine çıkmış. Halen de 80 bin dekarlık alan, 3 milyon adet zeytin dikmeye müsait bekliyor. Büyük bir hızla dikimi yapılan alanlar da artıyor.

Zeytinyağı tescillendi

Mut’ta 280 bin 570 dekar arazide yaklaşık 400 bin ton zeytin işleniyor. 12 adet zeytinyağı, 10 adet zeytin işleme tesisi mevcut. Zeytinyağı işleme tesislerinden 4 adedi hem zeytinyağı hem zeytin işleme tesisi olarak faaliyet yürütüyor. Ayrıca 2018’de ‘Mut zeytinyağı’ menşe adı olarak tescil ettirilmiş.

Yıllık rekoltenin yüzde 10-15’i meyve olarak zeytinyağı üretimi için, yüzde 35-40’ı ise sofralık zeytin olarak Mut dışına gönderiliyor. Zeytin ve zeytinyağı ihraç edilmiyor, sadece iç piyasada tüketiliyor. 2018 yılında Mut’ta Türkiye üretiminin binde 5’i oranında zeytinyağı üretimi gerçekleşti.

Bitkisel yağlar ve zeytinyağı

Türkiye’de zeytinyağı tüketimi konusunda son yıllarda önemli bir artış olmasına rağmen kişi başı tüketim 2 kiloyla sınırlı kalıyor. Lübnan, Ürdün ve Tunus’ta kişi başı tüketimin 2,5-3 kilo düzeylerinde olduğunu göz önünde bulundurursak, bu rakamın ne kadar yetersiz olduğunu daha iyi anlayabiliriz. Uluslararası Zeytin Konseyi üyesi olmayan ABD’de ise kişi başı tüketim 1 kg düzeyinde ve son yıllarda hızla artıyor.

Dünya bitkisel yağ tüketimi yaklaşık 200 milyon ton düzeyinde. Bunun çok büyük bir kısmını, palm, soya, ayçiçek ve kanola yağı oluşturuyor. Yılda 3 milyon ton civarında tüketilen zeytinyağı ise toplam yağ tüketiminin ancak yüzde 1,5’unu oluşturuyor. Türkiye’de ise yılda 1 milyon tonun üzerinde bitkisel yağ tüketiliyor. Bunun yüzde 85’ini ayçiçek yağı oluşturuyor. Ayrıca yılda ortalama 350-400 bin ton bitkisel yağı da ihraç ediyoruz.

Hem iç tüketim hem de ihracat için ihtiyaç duyulan ayçiçeği üretimi yaklaşık 3 milyon ton. Türkiye bunun ancak üçte biri kadar yani 1 milyon ton ayçiçeği üretiyor. Üretim yetersiz olduğu için tohum veya ham yağ olarak geri kalan kısmını ithal ediyoruz.

Burada ülkemizde zeytinyağı üretiminin ve tüketiminin artırılmasının önemi ortaya çıkıyor. Ayçiçek yağı ve palm yağı gibi ithalata dayalı ürünleri tüketmektense, ülkemiz topraklarında üretilen ve diğer bitkisel yağlara göre sağlığa çok daha faydalı olduğu bilimsel araştırmalarla kanıtlanmış zeytinyağının tüketilmesi hem döviz kaybını önleyecek hem de insanımıza daha sağlıklı bir yağ tüketmesi sağlanmış olacak.

Ülkeler ve kişi başı yıllık zeytinyağı tüketimleri

  • Yunanistan 13 kg ile lider durumda
  • İspanya’da 11 kg
  • İtalya’da 8,3 kg
  • Türkiye’de yaklaşık 2 kg
  • ABD’de 1 kg

Bunlar da hoşunuza gidebilir

Leave a Comment

Secured By miniOrange