Kahve, arkeolojik kazılardan mezar taşlarına, şiirlerden şarkı sözlerine kadar Anadolu’nun geçmişten günümüze tüm medeniyetlerinde ve folklorik kültürlerinde yerini her zaman almıştır.
UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ndeki Göbeklitepe, insanlığın başlangıç noktası olarak kabul ediliyor. Birbiri üzerine yığılı kültürlerin günümüze kadar ulaşan belgeleriyle 10 bin yıldan fazladır var olan Anadolu coğrafyası, dünyanın en önemli uygarlıklarına yurt olmuştur. Bu coğrafyanın her yöresi, dünden bugüne gelen otantik ve ritüel kültürleri içinde barındırır. Anadolu halklarının dilden dile, nesilde nesillere aktardığı en güzel kültürlerden biri de kahvedir. Kahve, arkeolojik kazılardan mezar taşlarına, şiirlerden şarkı sözlerine kadar Anadolu’nun geçmişten günümüze tüm medeniyetlerinde ve folklorik kültürlerinde yerini her zaman almıştır.
ANADOLU’NUN ANTİK UYGARLIKLARINDA KAHVE
Toplumsal yaşamımızın en önemli içeceklerinden bir olan kahve, Anadolu’nun antik uygarlıklarında karşımıza çıkar. Yapılan arkeolojik kazılarda çeşitli kültürlere ait olan mezar taşlarına işlenen kahve ve benzeri şekillere rastlanır. Bugün Çorum ili sınırları içinde kalan, tarihte Hititlilerin başkenti olan Boğazköy (Hattusa) bölgesinde, Hitit toplumunun bir parçası olan Luvi hiyerogliflerinde, kahve tanesine benzeyen figürler bulunur. Ayrıca 1985 yılında İzmir’in Menemen ilçe merkezine bağlı Panaztepe nekropol kazılarında da ortaya çıkan ve M.Ö. 2000’li yıllara ait olduğu düşünülen fincan, bugün İzmir Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir. Kahve, Anadolu’nun antik uygarlıklarından süregelen bir kültürdür. Anadolu kültüründe mezar taşlarına yapılan işlemelerin çok büyük önemi vardır. Örneğin Kayseri Tomarza ilçesi Pusatlı Köyü mezarlığında, bazı mezar taşları üzerinde rahle üstünde kitap, kahve kavurma tavası, tepsi üzerinde yedi fincan, biri büyük biri küçük kahve ibriği, kahve dibeği ve tokmağı gibi işlemeler yer alır. Bu da bu mezarları yapılan kişilerin kahveye ne kadar önem verdiğinin bir göstergesidir.
EDEBİ METİNLERDE KAHVE
Yapılan araştırmalarda görülüyor ki kahve, Anadolu’nun binlerce yıldır medeniyet doğuran bereketli topraklarından dünyaya yayılmıştır. Özellikle bize ait olan ve UNESCO Somut Olmayan Kültür MirasıListesi’nde yer alan Türk kahvesi, içimi dışında atasözlerinden edebi eserlere kadar tüm sözlü ve yazılı kültürde de yerini alır. Hacı Bektaş-ı Veli’den Karacaoğlan’a, Aşık Veysel’den Mahsuni Şerif’e kadar birçok ozan ve şairin şiirlerinden türkülerine konu olmuştur:
İllerde konup göçerler, Lale sümbül biçerler, Ağalar beyler içerler, Kahve de kara değil mi? Karacaoğlan Bin senelik saygı sana yetmiz mi? Bir kahvenin hatırı var efendi. Ateş olan yerde duman tütmez mi? Bunu sağır sultan duyar efendi. Aşık Mahsuni Şerif Kayfeyi kavuranlar, Dumanın savuranlar, Cennet yüzü görmesinde, Seveni ayıranlar.
Neşet Ertaş
Anadolu’nun önemli inanç sistemlerinden biri de Bektaşilik’tir. Hacı Bektaş-ı Veli dergâhında görevi sadece kahve hazırlamak olan Kahveci Baba “Dünya hayatında dibekte kahve döverken çok ses çıkardım, insanları rahatsız ettim. Ben öldükten sonra beni ayak altına bir yere gömün. Ben onları nasıl rahatsız ettiysem onlar da beni rahatsız etsin” vasiyeti dahi tarifi olmayan Anadolu hümanizminin bu topraklardan dünyaya armağanı olan Türk kahvesinin, nasıl bir kültürel değerden geldiğini gösterir.
ANADOLU’DAKİ FARKLI KAHVE TÜRLERİ
Kahve, dünden bugüne Anadolu’nun sosyo-kültürel yaşamında önemli bir yere sahiptir. Kahvenin girmediği bölge, şehir yoktur. Ülkemizin farklı yörelerinde sakızIıdan safranlısına, tahinliden lavantalısına, keyif kahvesinden mırraya, hindiba kahvesinden zeybek kahvesine kadar farklı aroma ve hazırlama yöntemleri göre kahve çeşitleri de bulunur. Ayrıca ekonomik sıkıntıların yaşandığı savaş dönemlerinde geçici çözüm olarak çeşitli bitkilerden yapılan kahveler de türemiştir: Nohut kahvesi, menengiç kahvesi, kener kahvesi, ardıç kahvesi, çörekotu kahvesi, bamya kahvesi, hurma kahvesi, soya kahvesi, bulgur ve madem kahvesi bunlardan bazılarıdır. Kahve Dergisi’nin yeni sayısı için ben de evinizde kolaylıkla yapabileceğiniz farklı yöntemlerle hazırlanan Türk kahvesi tariflerini sizlerle paylaşıyorum
İlk iki Türk kahvesi tarifimiz, içinde bulunduğumuz yaz ayları mevsimine uygun soğuk içilebilen Türk kahveleri olacak. Diğer Türk kahvemiz de aromalı bir kahve çeşidi.
SOĞUK VEGAN TÜRK KAHVESİ
Türk kahvesi, başlı başına vegan bir içecek. Barista eğitmeni Nisan Ağca ile birlikte hazırladığımız soğuk vegan Türk kahvesi, sütle hazırlanan soğuk frappe’ye alternatif ve rakip olabilecek bir kahve.
MALZEMELER
15 gr öğütülmüş Türk kahvesi
100 ml su (oda sıcaklığında)
1 gr hindistancevizi şekeri
10 ml kızılcık şerbeti (çözeltisi)
20 ml badem sütü
5 adet küp buz
Aeropress ya da V60 ekipmanı
HAZIRLANIŞI
15 gr Türk kahvesini 100 ml su ile hazırladıktan sonra, yeni nesil kahve ekipmanlarından aeropress ya da V60’ta süzme işlemini gerçeleştiriyoruz. Elde ettiğimiz kahveye badem sütü, buz, hindistancevizi şekeri, kızılcık şerbeti ekleyerek blender yardımıyla karıştırıp servise hazır duruma getiriyoruz.
YANDIRMA TÜRK KAHVESI (SOĞUK)
Emir Ali Enç tarafından 2017 yılında patent hakları için girişimde bulunulan bu kahvemiz orta kavrulmuş bir Türk kahvesi ve Maraş dondurmasıyla hazırlanıyor. Bu kahvemiz de hem kahve çeşidi hem de dondurma olarak tamamen bizim Anadolu topraklarına ait lezzetlerle hazırladığımız affogato’ya rakip olacak bir soğuk bir Türk kahvesi.
MALZEMELER
9 gr öğütülmüş Türk kahvesi
70 ml oda sıcaklığında su
70 gr Maraş dondurması
HAZIRLANIŞI
9 gr Türk kahvesini 70 ml oda sıcaklığında su kullanarak kısık ateşte 2-2,5 dakika şekersiz olarak hazırlıyoruz. Cam bardak içine aldığımız Maraş dondurmasının üzerine Türk kahvesini döküp servis ediyoruz.
AROMALI TÜRK KAHVESİ TARİFİ
Hazır aromalı Türk kahvesi almak yerine, sizler de evde ya da işyerlerinizde doğal yöntemlerle aromalı bir Türk kahvesi hazırlayabilirsiniz.
REYHANLI TÜRK KAHVESİ
Reyhan, hoş kokulu bir bitki. Osmanlı mutfağı içinde şerbet yapımında kullanılan reyhanı, oldukça basit bir yöntemle Türk kahvesine aroma katmak için kullanabilirsiniz.
MALZEMELER
7 gr öğütülmüş türk kahvesi
1 gr reyhan (birkaç yaprak) kuru veya yaş
200 ml kaynar su
HAZIRLANIŞI
Kaynamış suyun içerisine reyhanı atıp soğumaya bırakın. Reyhan aromasının suya iyice sinmesiyle, bir fincana denk gelecek 70 ml suyu cezvemizdeki kahvenin (7 gr) üzerine döküp karıştırdıktan sonra orta ateşte pişirerek 2-2,5 dakika sonunda reyhanlı Türk kahvemiz hazır hale geliyor.