Kahvenin ilk içildiği yer Yemen
Kahvenin Şazeli tarafından keşfedildiği yıllarda, yiyecek olarak özellikle ekmek yapımında kullanıldığını biliyoruz. Habeşistan’dan Yemen’e geçişi ile içecek olarak içilmeye başlanan kahve popülerliğini de artırdı. Yemen çekirdeklerinin tavada kavrularak sıcak su ile birleşmesinden ortaya çıkan kahve, kendini içtirecek kahve fanatikleri yaratmakta hiç de ağır davranmadı. 1517 yılına gelindiğinde Yemen Valisi Özdemir Paşa kahveyi Yemen’den Saray’a getirerek Osmanlı toprakları içindeki varlığını başlattı. Böylece meşhur “Kahve, Yemen’den gelir” sözünün kaynağı oluştu.
Yazı: Cenk R. Girginol
Viyana Kuşatması ile Avrupa’ya yayıldı
Kahve, 1554 yılında Halepli tüccarlar yardımıyla, önce Venedik’e sonrasında Fransa’ya; Viyana Kuşatması ile de Avusturya ve Avrupa’ya yayıldı.
Osmanlı padişahları ve papa kahveyi neden yasakladı?
Osmanlı padişahları, çeşitli dönemlerde ara ara kahveye ve kahvehanelere yasaklar getirdiler. Sebebi ise kahvehanelerde toplanan halkın, seslerini yükselterek devlet erkânını eleştiren konuşmalar yapması. Ama tüm yasaklamalara rağmen buna engel olamadılar, kahvehaneler illegal olarak varlıklarını sürdürdü. Tabii burada şeyhülislamın fetvaları ve bakış açısı da önemli rol oynadı.
Peki, bir dönem Avrupa’da papa tarafından da kahvenin yasaklandığını biliyor muydunuz? Papanın gerekçesi ise kahvenin ‘Müslüman içeceği’ oluşuydu. Bu kısa yasaklamanın ardından papa, kahve için kendi kendisiyle çelişen şu açıklamayı yapmaktan da çekinmedi: “Bu kadar güzel bir içeceğin sadece Müslümanlar tarafından içilmesi utanç vericidir.”
Irish coffee bir fırtına yüzünden ortaya çıktı
İrlanda’nın batısındaki bir havalimanında, fırtınalı bir havada kalkan uçak, kalkıştan çok kısa süre sonra hava şartları nedeniyle geri dönmek zorunda kalır. Havalimanının içindeki bir restoranda çalışan barmen, soğuk havada üşüyen yolcuları nasıl çabuk ısıtabileceğini düşünürken aklına bir fikir gelir. Demlediği filtre kahve ile viski ve şeker ikilisini birleştirir. Üzerine de sertliğini biraz yumuşatması için çırpılmış yemek kreması ekler. Yolcular bu içeceği çok beğenir ve çabucak ısınırlar. Rivayete göre birisi, “Bu Brezilya kahvesi mi?” diye sorar. Barmen cevap verir: “Hayır, Irish coffee (İrlanda kahvesi).”
Türk kahvesi kültürel mirasımız kabul edildi
Türk kahvesi, 2013 yılında UNESCO’ya gönderilen 192 aday dosya arasından, gerekli teknik şartları başarıyla karşılayarak kültür mirası listesinde 192 aday dosya içinde finale kalan 38 dosya arasına girdi. Ardından da ‘İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası’ olarak kabul edildi. Yani kültürümüzün önemli bir parçası olan kahvemiz dünya tarafından da tescillenmiş oldu.
Etiyopya’ya özgü kahve seremonisi
Etiyopya kahvenin keşfedildiği ana toprak parçası. Günümüzde de kahve halen yerel halk tarafından seremoni ile içilmeye devam ediliyor. Jabena adı verilen testilerde demlenen kahvenin önce çiğ çekirdekleri ikram ediliyor, sonrasında aynı kahvenin 3 kere demlenmesi ile yakılan tütsüler ve özel fincan-tepsi setleri ile sunuluyor.
Kahve falı haremden çıkma
Osmanlı döneminde kahvenin saray içinde tüketilmesi ile alışkanlıklar da yavaş yavaş değişmeye başlamıştı. Harem dairesinde de tıpkı sarayda olduğu gibi kahvecibaşı rütbeli görevliler çalışıyordu.
Kahve sohbetleri günün vazgeçilmez bir parçası haline gelmişti. Kahve falının çıkışı da bu dönemlere denk geliyor. Özellikle cariyeler birbirleriyle ve kendilerinden daha üst makamdaki kişilerle konuşurken, onların hakkında söyleyemediklerini kahve fincanına bakarak söylüyorlardı. Gördükleri şekilleri kelimelerle ifade ederek ve işlerine geldiği gibi yorumlayarak rahat rahat içlerini dökmenin yolunu bulmuşlardı. Böylece birbirlerinin arkasından dedikodu yapmak yerine, duygularını ve düşüncelerini kahve fincanındaki şekilleri yorumlayarak ifade etmek harem hayatının vazgeçilmez ritüeli oldu. Kahve falı o kadar yaygınlaştı ki, o günlerden bu günlere taşındı; Türk kahvesinin dünyadaki diğer kahve çeşitlerinden ayrışmasını sağlayan önemli bir gelenek haline geldi.
Türk kahvesinin yanında gelen su önce mi, sonra mı içilir?
Türk kahvesinin yanında su ikram edilmesi âdettendir. Kimimiz suyu kahveden önce, kimimiz kahveyle birlikte, kimimiz de en son içeriz. Peki hangisi doğru? İşin uzmanları, suyu kahveden önce içmemiz gerektiğini söylüyor. Çünkü esasen suyun amacı ağzın içini temizlemek. Böylece içeceğimiz kahvenin tadını daha iyi almış oluyoruz. Ama Osmanlı kültüründe bu suyun bambaşka bir amacı ve anlamı vardı. Eve gelen misafir eğer suyu önce içerse, ev sahibine aç olduğunu ima ederdi. Ev sahibi de hiçbir şey söylemeden ve soru sormadan hemen sofrayı kurar, misafire yemek ikram ederdi.
Kahve posası doğal gübre olarak çiçeklerde kullanılabilir
Espresso veya filtre kahvelerinizi demledikten sonra posasını kurutup çiçeklerinizin toprağına az miktarda karıştırabilirsiniz. Kahve posası yarattığı gübre etkisi ile çiçeklerinizi güzelleştirir. Ama dikkat etmeniz gereken nokta, posanın nemli veya ıslak olmaması. Aksi takdirde küf oluşturabilir.