Gluten vücudumuz için yararlımı, yoksa zararlı mı? Sağlıklı bir diyette glutenli gıdalar olmalımı, kimler glutenli beslenmeli ya da gluteni hayatından çıkarmalı? Peki, gluten içerikli besinlerin bağırsakta bulunan iyi bakterileri besleyen prebiyotik içeriğine sahip olduğunu biliyor muydunuz?
— Çölyak veya gluten intoleransı olmayan kişilerde gluten, vücuttaki ‘iyi’ bakterileri besleyen bir prebiyotik olarak karşımıza çıkıyor. Arabinoxylan oligosakkarit ve buğday kepeğinden meydana gelen bir prebiyotik olup bağırsaklardaki probiyotiklerin (iyi bakteriler), bifidobakterilerin aktivitesini artırıyor. Bu bakterilerin normalde sağlıklı bir insan bağırsağında bulunması gerekiyor. Onların miktarındaki veya aktivitesindeki değişikliklerin, inflamatuar bağırsak hastalığı, kolorek tal kanser ve irritabl bağırsak sendromu gibi bağırsak hastalıkları ile ilişkilendirildiğini biliyoruz. “Gluten vücut için yararlı mı, zararlı mı” sorusunun cevabına gelince; glutenin aslında sadece kendisine olumsuz tepki verenler için bir problem olduğunu söyleyebiliriz. Harvard Üniversitesi, yayımladığı yazısında buğday ve gluten üzerindeki medyanın olumsuz yaklaşımlarının, kişilerde sağlıklı bir diyette yer almaları ile ilgili şüphe duyulmasına neden olduğunu fakat bu iddiaları desteklemek için çok az yayınlanmış araştırma bulunduğunu vurguluyor. Aslında birçok insan, olumsuz yan etkileri olmaksızın gluten içerikli besinleri tüketebilir. Çölyak hastalığı olmayan 100 binden fazla katılımcının bulunduğu başka bir araştırma, uzun süreli glutensiz diyet uygulayan kişilerde tam tahıl tüketimini azaltma potansiyeli nedeniyle kalp hastalıkları riskinin artabileceği vurgulanıyor her yaşta ortaya çıkabilen gluten hassasiyeti vücutta şişkinlik, kabızlık, cilt problemleri, yorgunluk gi b i pek çok rahatsızlık yaratıyor.
Yan etkileri olabilir
Gluten tüketimi bazı bireylerde ciddi yan etkilere neden olabiliyor. Bu bireylerin vücut sistemi gluteni bir toksin olarak algılayıp bağışıklık hücrelerini uyarıyor ve glutene karşı bir tepki oluşturuyor. Gluten hassasiyeti olan kişi, gluten tüketmeye devam ederse bu, zamanla iltihapla sonuçlanan, vücutta bir tür savaş zemini yaratıyor. Yan etkileri arasında hafif şiddetteki durumlar için yorgun luk, şişkinlik, kabızlık ve diyare, daha ciddi etkilerde ise istemsiz kilo kaybı, yetersiz beslenme, bağırsak hasarı gibi etkiler görülebiliyor.
Her yaşta ortaya çıkabilir
Normalde gluten, sindirim sisteminde kolaylıkla sindirilebiliyor ancak bazı insanlarda gluten hassasiyeti ortaya çıkabiliyor. Her yaşta ortaya çıkabilen gluten hassasiyeti vücutta şişkinlik, kabızlık, büyüme geriliği, cilt problemleri, yorgunluk gibi pek çok rahatsızlık yaratmasına rağmen kişilerce farkına varılmamış ve teşhisi konmamış olabiliyor. Çölyak hastalığı, bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus adı verilen yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir alerjik sindirim sistemi hastalığı. Başka bir tanımla çölyak hastalığı yaşam boyu süren bir gıda alerjisi. Çölyak hastalığının tek tedavisi ise glutenden uzak sıkı bir diyet.
Çölyak hastalığında artış
Ülkemizde çölyak hastalığı görülme sıklığı yüzde 1 iken ancak yüzde 10 gibi bir orandaki kişiye tanı konulmuş olması ne kadar çok kişinin risk altında olduğunu gösteriyor. Diğer bir yandan, yapılan birçok araştırma, çölyak hastalığı olan kişilerin, osteoporoz, anemi, kısırlık, sinir bozuklukları gibi hastalıklara karşı daha yüksek risk taşıdığını gösteriyor. İyi haber şu ki, gluteni diyetten çıkarmak zararı tersine çevirebilir. Çölyak hastalığı için birincil tıbbi tedavi glutensiz diyet. Ancak gluten içermeyen katı bir diyetin anlaşılması ve takibi zor olabiliyor. Bu noktada, hangi gıdaların gluten içerdiğini öğrenmek ve glutensiz alternatiflerden yeterli besinlerin elde edilmesini sağlamak için bir diyetisyenin rehberliğinde ilerlemek büyük önem taşıyor.
Sofra/Compass Group
Türkiye’nin Ülke Diyetisyeni
Gülşen Kadri