Çok sevdiğimiz ve soframızdan eksik etmediğimiz ekmek aynı zamanda en çok israf ettiğimiz gıda ürünü. Ekmeğin nasıl saklayacağımızı ve bayat ekmekleri nasıl değerlendireceğimizi bilirsek, bu israfın önüne geçebiliriz. Bayat ekmeklerle yapabileceğimiz öyle lezzetli tarifler var ki!
Tarih boyunca insanoğlunun en çok ürettiği ve tükettiği gıda ürünü olan ekmek, temel besin kaynaklarımızdan biri. Doyurucu ve ekonomik olması nedeniyle ihtiyaç duyduğumuz günlük besin değerlerinin birçoğunu ekmekten karşılıyoruz. Onu bereketin simgesi ve ‘kutsal’ kabul ediyor, ‘nimet’ olarak adlandırıyor, soframızdan eksik etmiyoruz. Ama gelin görün ki ekmeğe atfedilen bu kadar değer onu israf etmemize engel olmuyor. Ekmek, ülkemizde en fazla çöpe giden gıda ürünlerinin başında geliyor.
Günde 12 milyon ekmek çöpe gidiyor. Türkiye Ekmek Üreticileri Federasyonu’ndan elde edilen bilgilere göre, Türkiye’de günlük 120 milyon adet ekmek üretimi gerçekleşiyor. Her gün üretilen ortalama 120 milyon ekmeğin yaklaşık yüzde 10, yani 12 milyonu ise israf edilerek çöpe gidiyor. Ülkemizde üretilen ekmeğin büyük bir kısmı, üretimin yapıldığı fırınlarda israf edilirken, fırınları haneler ve personel/ öğrenci yemekhaneleri takip ediyor. Ülkemizde bir yılda israf edilen ekmekle yüzlerce okul yapılabilir. Sırf bu bilgi bile durumun vahametini ortaya koymaya yetiyor. Türkiye’de Ekmek İsrafı Araştırması sonuçlarına göre, tüm kesimlerin ortak kanaati; temel gıda olan ekmeğin çöpe atılmasının en kötü davranışlardan biri olarak görülmesi. Araştırma, ekmek israfının kötü niyetten ziyade ‘ihmal ve bilgisizlikten’ kaynaklandığını ortaya koyuyor. Ekmeği çöpe atmanın sadece ekonomik açıdan değil, her açıdan israf olduğu toplumun tüm kesimlerince zaten biliniyor ancak uygun saklama ve tüketme yöntemleri konusunda bir bilgilendirme ihtiyacı bulunduğu da ortada. Ekmek israfını önlemenin ilk şartı, kuşkusuz tüketebileceğimiz kadar ekmek satın almak. Ayrıca ekmeği uygun saklama koşullarını ve mutfakta nasıl değerlendireceğimizi bilmek de doğru tüketim adına önemli birer adım.
Ekmek alırken nelere dikkat edilmeli?
Öncelikle günlük tükettiğiniz ekmek miktarını tespit edin ve daha fazlasını almamaya dikkat edin. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın izniyle üretilmiş ekmekleri satın alın. Aldığınız gün tüketmeyecekseniz, ambalajlı ekmekleri tercih edin. Ambalajsız alınması durumunda saklama koşullarına dikkat edin. Alışveriş yaparken ekmeğin ezilmemesine dikkat edin, ayrı bir poşette ve alınan diğer ürünlerin üzerine koyarak taşıyın.
Ekmek nasıl saklanmalı?
Gün içerisinde tüketilecek ekmeğin taze ve yumuşak kalabilmesi için; kapaklı bir ekmek kutusunda, mutfak dolabında poşet içinde, serin, karanlık ve kuru bir ortamda saklanması gerekiyor. Ekmeğin muhafaza edildiği ortam temiz olmalı. Birkaç gün içinde tüketilecek ekmeğin buzdolabında saklanması küflenmesini önlüyor. Ekmeği daha uzun sürede tüketecekseniz dondurucuda saklayın. Ekmeği normal poşette değil, kilitli buzdolabı poşetlerinde saklayın. Fırından sıcak sıcak aldığınız ekmeği poşete koymayın. Soğumasını bekleyin. Aksi takdirde ekmek nemlenir ve bu da küflenmesine neden olur. Ekmeği muhafaza ettiğiniz poşette buharlaşmadan kaynaklanan su tanecikleri görürseniz poşeti derhal değiştirin ya da temiz bir kâğıt havluya sararak saklayın.
Kahvaltılık sarı biber sürme
Malzemeler: Tavuk suyu 1 su bardağı taze portakal suyu 1 adet krema 2 yemek kaşığı rendelenmiş parmesan 2 yemek kaşığı Kaliforniya biberi 1 adet kırmızı soğan, küp doğranmış Yarım adet sarımsak, küp doğranmış 4 diş ceviz, kırılmış 1 yemek kaşığı bayat ekmek 3 yemek kaşığı maydanoz 1 tatlı kaşığı zerdeçal, toz 2 çay kaşığı ayçiçek yağı 2 yemek kaşığı tuz, karabiber
Yapılışı: Bir tavada; Kaliforniya biberi, kırmızı soğan ve sarımsağı iyice karamelize olana kadar kısık ateşte devamlı karıştırarak pişirin. Üzerine tavuk suyunu ve portakal suyunu ekleyerek 20 dakika kadar kısık ateşte pişirmeye devam edin. Tavadaki malzemeleri bir blender’a alın, üzerine bayat ekmek, zerdeçal, krema ve parmesanı ekleyerek yoğun bir püre haline getirin. Hazırladığınız püreyle iyice karıştırarak ısıtın. Yumurtalı ekmekle beraber servis edip üzerine doğranmış maydanoz ve ceviz serpin.
Bayat ekmekler nasıl değerlendirilir? Bayatlayan ekmeklerinizin tazeliğini geri getirmek için üzerlerine biraz su serpin ve ardından hemen fırında kısa bir süre ısıtın. Ekmekleriniz bu işlem sayesinde tekrar tazeliğine kavuşur. Bayat ekmekleri köfte harcı olarak kullanabilirsiniz. Ekmeğinizi kolay bir şekilde galeta unu haline dönüştürebilirsiniz. Bayat ekmeği küp küp kesip fırında kıtırlaştırdıktan sonra cacık ya da çorbaların içine atarak değerlendirebilirsiniz. İnce ince dilimlediğiniz ya da küp küp doğradığınız ekmekleri fırınlayarak kurutabilir, elde ettiğiniz peksimetleri farklı yemeklerde ya da yemeklerin yanında tüketebilirsiniz. Bayat ekmeği değerlendirmenin en lezzetli yolu da yumurtalı ekmek yapmak. Dilimlediğiniz ekmekleri yumurtaya batırıp çıkardıktan sonra tavada önlü arkalı kızartın. Yanında beyaz peynirle harika bir kahvaltı seçeneği oldu bile. Evet, kalorisi bol bir seçenek ama arada bir denemeye değer. Bayatlayan ekmeklerinizi dilimleyip fırında kuruttuktan sonra ekmek pizzası tabanı yapabilirsiniz. Dilimlerin üzerine salça ve zeytinyağı karışımından sürüp en üste de bir dilim kaşar yerleştirin ve fırına verin. 5 dakikada ekmek pizzanız hazır! Başta papara ve tirit olmak üzere bayat ekmekleri değerlendirebileceğiniz daha pek çok yemek var. İşte onlardan bazıları: Ekmek kavurması, ekmek süpürgesi, baharatlı kruton, hettüş, ekmek tatlısı, ekmek çorbası, peynirli bayat ekmek köftesi, kalacuş, muhammara, ekmek oğması…
İnce ince dilimlediğiniz ya da küp şeklinde doğradığınız ekmekleri fırınlayarak kurutabilir, elde ettiğiniz peksimetleri farklı yemeklerde ya da yemeklerin yanında tüketebilirsiniz.
Evde ne varsa eklenmiş çörek
Malzemeler: 20 adet siyah zeytin 2 yemek kaşığı kuru domates 2 yemek kaşığı maydanoz 3 yemek kaşığı peynir (beyaz peynir, hellim, çökelek tulum vb.) Ve canınız ne çekerse…
Yapılışı: Bayat ekmeğinizi yaklaşık iki su bardağı su ile ıslatın. Kullanacağınız su miktarına ekmeğin kuruluğuna göre karar verin. Ekmek suyu tamamen çekip yumuşamalı ve kolayca ezilip yoğrulabilmeli. Ekmeği elinizle yoğurduktan veya robotla çektikten sonra içine yumurta, zeytinyağı, tuz, karbonat ve yoğurdu ekleyin. Bir kaşıkla iyice karıştırdıktan sonra unu azar azar ekleyerek orta sertlikte bir hamur yapın (hamur kolayca işlenecek yumuşaklıkta olmalı). Bu aşamada, kullanılan sıvı malzeme miktarında olabilecek farklılıklar nedeniyle kullandığınız un miktarını arttırabilir ya da azaltabilirsiniz. Hamuru yarım saat kadar dinlendirin. (Tavanızın büyüklüğüne göre hamurunuzu eşit parçalara bölün.) Dinlenen hamuru yapışmayan bir tavaya, tabanını kaplayacak şekilde yayın. Yayılan hamurun kalınlığı 1 cm kadar olmalı. Tava ısınıncaya kadar yüksek ateşte tutun, sonra kısık ateşte pişirmeye devam edin. Bir taraf kızardıktan sonra diğer tarafı da aynı şekilde pişirin. NOT: Eğer çöreğinizi zenginleştirmeye karar verdiyseniz yukarıda yer alan ek malzemelerden istediklerinizi ikinci adımda ekleyin, sonra un ile karıştırıp yoğurun.
EKMEK KAVURMASI
Malzemeler: 6 dilim bayat ekmek 2 yemek kaşığı tereyağı 100 gr peynir (beyaz peynir, hellim ya da çökelek) Yarım demet maydanoz
Yapılışı: Bayat ekmeği küp küp doğrayın, eğer çok kurumuşlarsa hafifçe su serpin, nemlensinler. Tereyağını tavada eritin, içine ekmekleri atın ve hemen karıştırmaya başlayın ki ekmekler tereyağına eşit şekilde kavuşsun. Bu işlemi çok yüksek ateşte yapmayın, aksi halde tereyağı ve ekmekler çok çabuk yanar. Orta ateşte, yavaş yavaş karıştırın ve ekmeklerin dışı çıtır çıtır olana kadar kavurun. “Tamam oldu” dediğinizde ise rendelenmiş peynir ve maydanozu ekleyin. Peynir hafifçe eriyip ekmeklere yapışıncaya kadar karıştırın. NOT: Eğer peynir kullanmak istemez, daha doyurucu bir öğün olsun derseniz, 100 gr kıymayı soğan ve bir tatlı kaşığı salça ile kavurun. Karabiber, tuz ve 1 yemek kaşığı su ekleyin. Bu sosu ikinci aşamayı tamamladığınız ekmeklerin üzerine dökün, üzerine yoğurt ve kırmızı biberli yağla servis edin.
Bayat Ekmekli Kahvaltılık Muffin
Malzemeler: 2 su bardağı bayat ekmek (küp kesilmiş) 1 su bardağı yulaf 1 yemek kaşığı chia tohumu 1 su bardağı süt 2 yumurta 1 su bardağı şeker 10-12 adet ceviz 2 yemek kaşığı chia tohumu yağı (zeytinyağı da olabilir) 20- 25 adet yaban mersini ya da vişne
Yapılışı: Bayat ekmek dilimlerini küp şeklinde doğrayın. Chia tohumlarını, sütü ve yulafı ekmeklerin üzerine ekleyerek 30 dakika buzdolabında bekletin. Başka bir kapta yumurtaları şeker ile birlikte yumurtalar beyazlaşıp kabarıncaya kadar çırpın. Yumurtalar ve diğer malzemeleri bir spatula ile karıştırın. Cevizleri ve chia tohumu yağını ekleyin. Muffin kaplarına paylaştırın ve üzerine 3’er tane yaban mersini koyun. Önceden ısıtılmış 180 derece fırında 15-18 dakika pişirin.
Bayat Ekmekli Churros
Malzemeler: 3 su bardağı bayat ekmek 1 su bardağı su Yarım su bardağı süt 1 su bardağı irmik 1 yumurta Kaplaması için: 30 gr toz şeker 1 çay kaşığı tarçın Sosu için: 100 gr bitter çikolata 100 ml krema 1 çay kaşığı acı toz kırmızı biber
Yapılışı: Su ve sütü ufak bir tencerede kaynatın. Kaynamaya başladığında altını kapatıp içine ekmekleri ve irmiği ekleyin. Hafifçe karıştırarak oda sıcaklığına gelene kadar soğutun. Karışım oda sıcaklığına gelince yumurtayı ve kabartma tozunu hamura ekleyin ve karıştırın. Buzdolabında 30 dakika bekletin. Hamuru bir sıkma torbasına alıp, yıldız uçlu duy takın. Kızartma tenceresine ayçiçek yağını koyup, kısık ateşte yağı ısıtın. Sıkma torbasından yağın içerisine uzun şeritler sıkın ve şeritleri sürekli çevirerek açık kahverengi renk alana kadar kızartın. Kızarttıktan sonra bir peçete yardımıyla fazla yağını alın. Sonrasında toz şeker ve tarçın karışımına bulayın. Sosu için: Çikolataları kabaca doğrayın. Krema, çikolata ve toz biberi küçük bir tencerede 2-3 dakika kısık ateşte çikolata eriyinceye kadar karıştırın. Sıcak servis yapın.