Balın bileşimi yüzde 82 karbonhidrat, yüzde 17 su ve kalanı da mineraller, protein ve fenolik bileşiklerden oluşuyor. Sağlığımıza önemli faydaları olan bu değerli besini tüketirken dikkat etmemiz gereken noktalarda var. İşte bal hakkında bilinmesi gerekenler…
Balın, TS 3036 Bal Standardı’na göre tanımı şöyle:“Bal, bitkilerin çiçeklerinde ya da diğer canlı kısımlarında bulunan nektar bezlerinden salgılanan nektarın ve bitki üzerinde yaşayan bazı böceklerin, bitkilerin canlı kısımlarından yararlanarak salgıladığı tali maddelerin, bal arıları tarafından toplanması, vücutlarında bileşimlerinin değiştirilip petek gözlerine depo edilmesi ve buralarda olgunlaşması sonucunda meydana gelen tatlı bir üründür.” Balın bileşimi yüzde 82 karbonhidrat, yüzde 17 su ve kalanı da mineraller, protein, vitamin ve fenolik bileşiklerden oluşuyor.
Balın sağlığımıza faydaları
Bal tüketimi sağlık açısından birçok fayda sağlıyor. Asidik bir besin olması ve içeriğinde barındırdığı hidrojen peroksit ve diğer bazı maddeler sayesinde patojen bakterilerin gelişimine izin vermeyen bir ortam yaratıyor. Yapılan bazı çalışmalarda balın bazı bakteri türlerine olduğu kadar yine bazı mantar, virüs ve parazit gelişimini de durdurduğu tespit edildi. Ayrıca bal, yapısında bulundurduğu bazı enzimler ve flavonoidler sayesinde antioksidan özellik gösteriyor ve kansere sebebiyet veren serbest radikal oluşumu ile oksidatif stresi engelliyor. Balın bazı kanser türlerine karşı koruyucu etkisi olduğu da biliniyor. Ayrıca bal, ülsere neden olan ‘helicobacter pylori’ adlı bakterinin gelişimini durdurarak sindirim sisteminde rahatlama meydana getiriyor. Bunların yanı sıra içeriğindeki nitrik oksit sayesinde yara iyileşmesini hızlandırıyor. Genetik olarak kansere yatkın olanlar, mide ülseri bulunanlar ve hızlı yara iyileşmesi için bal tüketimi olumlu etkilere sahip. İçeriğindeki C vitamini sayesinde bağışıklık sistemini destekliyor. Ayrıca iyi bir enerji kaynağı olduğu için çocukların gelişimine katkı sağlıyor.
Hangi öğünlerde, ne kadar tüketilmeli?
Balın içeriğinin çoğunu karbonhidrat oluşturuyor. Baldaki karbonhidrat içeriğini ise temel olarak früktoz ve glikoz oluşturuyor. Aslında glikoz, soframızdaki beyaz şekerin daha küçük hali. Bu nedenle her ne kadar bal çok faydalı bir gıda gibi görünse de yüksek şeker içeriği nedeniyle çok kontrollü tüketilmesi gerekiyor. Kilo kontrolü açısından balın yüksek karbonhidrat içeriğine sebep olması nedeniyle, kişilerin çok daha hareketli oldukları sabah saatlerinde ya da kahvaltıda tüketilmesi çok daha uygun. Sağlıklı kişiler günde 1-2 çorba kaşığı kadar bal tüketebilir. Daha fazlası günlük basit karbonhidrat alım oranını artıracağından uzun vadede olumsuz etkilere neden olabilir.
Bal alırken nelere dikkat edilmeli?
Bal üretimi Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından denetleniyor. Bal için Türk Gıda Kodeksi Bal Tebliği kapsamında bazı kriterler bulunuyor. Bal alırken ürünün üzerinde Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından üretim izni, kayıt numarası veya ithalat izniyle ilgili bilgilerin bulunup bulunmamasına dikkat edilmeli. Ayrıca son kullanma tarihi geçmemiş, delinmemiş ya da şişmemiş ambalajlarda satın alınmalı.
Kimler bal tüketmemeli ya da dikkatli tüketmeli?
Bir yaşından daha küçük çocuklar, balda az miktarda da olsa bulunabilecek bir bakteri olan clostridium botulinum riskine karşı bal tüketmemeliler. Diyabet hastaları ya da reaktif hipoglisemisi olanlar da bal tüketirken çok dikkatli olmalı. Çünkü bal bu hastalarda kan şekerinin hızlı bir şekilde yükselmesine ya da akabinde kan şekerinde hızlı bir düşüşe neden olarak kişide bilinç kaybına varabilen hiperglisemi ve hipoglisemi semptomlarına neden olabiliyor. Bu yüzden kişiler doktorlarına danışmadan bal tüketmemeliler.
Bal, şeker yerine kullanılır mı?
Toplumumuzda çay ya da tatlı, kek gibi ürünlerde şeker yerine bal kullanımı yaygınlaştı. Sıcaklığı 65 °C’yi aştığında, balda ‘hidroksimetil furfural’ adlı tümör oluşumuna neden olan ve insan metabolizması için toksik olabilecek bu maddenin oluşumu artıyor. Ayrıca bal pişirildiğinde ya da sıcaklığı artırıldığında enzim ve besin öğesi içeriği de azalıyor. Bu nedenle balı ısıl işleme tabi tutmadan kullanmanın çok daha sağlıklı olduğunu unutmayın!
Diğer arıcılık ürünleri
Balın yanı sıra arıcılık ürünlerinden biri olan polenin de antioksidan, antikanserojen ve bağışıklık sistemini destekleyici özelliği bulunuyor. Diğer bir ürün olan ve arıların kovanlarını korumak için kullandıkları propolis adlı madde de antibakteriyel özellik gösteriyor.
Bunlara dikkat!
Bal, içeriğindeki basit karbonhidrat nedeni ile kan şekerinde dalgalanmalara yol açarak erken acıkmaya yol açabilir. Bu da kişilerde iştah kontrolünün bozulmasına, bunun sonucunda kilo artışına neden olabilir. Sıcak olmayan süt ile veya yanında peynir gibi herhangi bir protein kaynağı ile tüketilmesi, balın kana karışma hızını yavaşlatacağından kan şekerindeki dalgalanmaları önlemeye ve iştah kontrolünü sağlamaya yardımcı olur.