Azeriler yemeğe de kahvaltıya da çok düşkün. Zengin çeşitliliği ve doğal malzemeleriyle tanınan Azeri mutfağının sabah kahvaltısı ve ille de çay sofraları ile tanışma vakti…
Doğu’nun tarihi en eskilere dayanan ülkelerinden Azerbaycan, aynı zamanda mutfak kültürünün çeşitliliği ve benzersizliği ile de tanınır. Ulusal mutfağımızda yaklaşık 2 bin çeşit yemek bulunuyor. Bu 2 bin yemeğin içerisinde milli yemek menümüze dahil kahvaltılık yemek ve ürünlerin sayısı da oldukça fazla. Özellikle kahvaltı sofralarımızda yerel ürünlerin ayrı bir yeri var. Tereyağı, bal, peynir, kükü, lavaş, tandır ekmeği, Azerbaycan çayı ve tatlılarını bu yerel ürünlerimiz arasında sayabiliriz.
2016 yılında, Azerbaycan halkının milli ve geleneksel kahvaltısında yer alan çeşitli yemeklerin, ulusal ve uluslararası hukuk tarafından korunan bir marka ürün olarak ‘Azerbaijan Breakfast’ adı altında tanıtılması ve sunumu gerçekleşti. Böylece nihayetinde milli kültürümüzün bir parçası olan milli mutfağımızın, sadece yurtiçinde değil, yurtdışında da tanıtılmasını sağlamış olduk.
Breakfast Dergisi’nin bu sayında sizleri Azerbaycan mutfağının tadı damaklarda kalacak bazı kahvaltılık lezzetleriyle tanıştırmak istiyorum…
Ballı Kayğanak
Azerbaycan mutfağında birkaç farklı kayğanak çeşidi var. Aşağıda tarifini vereceğim ballı kayğanak da onlardan biri.
Malzemeler:
4 adet yumurta
80 gr tereyağı
40 gr bal
Arzuya göre tuz
Yapılışı:
Öncelikle tereyağı tavada kızdırılır. Yumurtalar kâsede tuzla birlikte çırpılır. Kaynar yağda kayğanak pişirilir. Sofraya getirilirken balla servis edilir (bal üzerine ilave edilir).
Firni
Firni, Azerbaycan milli mutfağına ait pirinç unu ve sütle hazırlanan bir yemek. Çoğunlukla kahvaltıda tercih edilen bu tatlı yemek, tarçın ve tereyağı ile tatlandırılıyor.
Malzemeler:
160 gr pirinç unu
800 ml süt
40 gr toz şeker
1 tutam tuz
40 gr tereyağı
Üzeri için
Tarçın
Yapılışı:
Öncelikle süt kaynatılır. Kaynayan süte tuz ilave edilir ve karıştırılır. Karıştırmaya devam edilerek pirinç unu eklenir. Unun topaklanmaması için durmadan karıştırmak gerekiyor. 5 dakika sonra toz şeker ilave edilir. Hazırlanan firni servis edilirken üzerine süs olarak tarçın serpilir ve yanına da tereyağı konur.
Kükü
Kükü, Azerbaycan mutfağının yeşillik ve yumurtayla yapılan, tadı damaklarda iz bırakan bir yemeğidir. Esasen ilkbahar-yaz mevsiminin karakteristik bir yemeği olsa da diğer mevsimlerde de tercih edilen lezzetli bir kahvaltılıktır.
Malzemeler:
6 adet yumurta
Yarım demet yeşil soğan
Yarım demet şüyüt
Yarım demet kişniş
80 gr tereyağı
Tuz
Karabiber
Servis için:
Yoğurt ve sarımsak
Yapılışı:
Önce yeşillikler temizlenir, güzelce yıkanır ve ince-ince doğranır. Bir büyük kâseye ilave edilen doğranmış yeşilliklerin üzerine yumurtalar çırpılır, tuz ve karabiber serpilir, karıştırılır. Yapışmaz tavada yağ eritilir ve ısıtılır. İyice ısınmış tavaya yeşillik-yumurta karışımı ilave edilir, kapağı örtülür. Bir yüzü iyice pişen kükünün diğer yüzünü de çevirip pişirmek lazım. Pişen kükü sarımsaklı yoğurt veya sadece yoğurtla servis ediliyor.
Azerbaycan’da çay sofrası
Her ülkenin, yörenin kendine has bir çay sofrası, çay kültürü var. Azerbaycan’da ise çay kültürü demek, çok özel bir çay merasimi anlamına geliyor. Eve konuk geldiğinde, misafirliğe gidildiğinde, yazın sıcağında, kışın soğuğunda mutlaka çay içiliyor. Çay, günlük yaşamın hemen her anına damgasını vuruyor.
Çay, elbette kahvaltıda da ilk tercih edilen içecek. Bizler çayı genellikle 3-4 kaşık şeker ilave ederek içeriz ve buna şirin çay deriz. Şirin çay, daha çok yağ-peynir ikilisi ve şor goğalı (bir tür hamur işi) ile iyi gider.
Azerbaycan’da çay sofrası nasıl oluyor?
Azerbaycan’da siyah çay daha çok yaygın. Ülkemizde çayın özel bir demlenme prosesi var. Şöyle ki, kaynar su kuru çayın üzerine dökülür ve 5-7 dakika ocakta demlenir. Çeşitli Doğu baharatlarını (kakule, karanfil, tarçın, zencefil vb.) ve tıbbi bitkileri (kekik, mercanköşk vb.) çaya tat vermesi için ilave ederiz. Çay için su, bakır bir çaydanlıkta veya semaverde kaynatılır. Çay esas olarak porselen demlikte demlenir. Demlenen çay kısa sürede içilir. Bayatlamış veya çok dem almış, kaynatılmış çay içilmez. Halk arasında iyi dem almış çayla ilgili şöyle bir deyim var: “Horuz kuyruğu çay.”
Azerbaycan’da aile törenleri, iş görüşmeleri, toplantılar çay seti (destgah denilir) olmadan geçmez. Çay sofrasında qend, limon, çeşitli tatlılar, reçeller, meyveler, meyve kuruları ve hamur işleri servis edilir. Çay armut bardakta içilir.
Azerbaycan çay sofrasında semaver kültüründen de bahsetmeden geçmeyelim. Misafir geldiğinde ya da kalabalık ailelerde çay semaverde demlenir. Semaverde çay demlemenin de bazı püf noktaları vardır: Semavere önce temiz su dökülür, közle kaynatılır. Çay ise semaverin üzerinde demlik için olan yerde demlenir. Bu da çaya özel bir lezzet kazandırır. Eğer yolunuz Azerbaycan’a düşerse çayı mutlaka semaverde içmenizi tavsiye ederim.
Yazı ve fotoğraflar – Nurana Novruz / Food Stylist