Hemen her besinle yakışır yumurta. Mutfakta neredeyse sınırsız seçenekler sunar. Şekilden şekle girer, lezzetiyle damaklarda farklı izler bırakır. Ama ille de kahvaltı sofralarının şenliği, ağız tadı, vazgeçilmezidir… Yumurtanın nimetleri saymakla bitmez. Basit gibi görünse de iyi yumurta pişirmek maharet ister. Bu maharet de bazı küçük sırları ve püf noktalarını bilmekten geçer…
Yumurta, tarih boyunca insanoğlunun hayatındaki en temel besin maddelerinin başında gelir. Çiğ olarak içilir, kahvaltıda rafadan yenilir. Menemen olur, ana öğün yerine geçer; omlet olur hem gözümüzü hem midemizi doyurur. Sebzeye de ete de yakışır. Yemeklere, çorbalara ‘terbiyeli’ bir lezzet katar. Hamur işlerinin, tatlıların olmazsa olmazıdır. Tok tutar, kuvvet verir, hayat verir. Zengin bir protein kaynağıdır. İçine girdiği her yemekte varlığını hissettirir. Küçük, sihirli, mucizevi bir besindir… Herkesin gönlünü fetheder. Hiç yemek yapmasını bilmeyenler bile şüphesiz ‘iki yumurta kırabilir’. Ama siz yine de “Alt tarafı yumurta canım, ne olacak” demeyin, belki de onunla ilgili bilmediğiniz çok şey vardır…
Yumurta nasıl kırılır?
Yumurtayı kırmadan önce kabuğunu yıkayıp kurulayın. Ama bu işlemi yumurtayı dolaba koymadan önce değil, pişirmeden hemen önce yapın. Eğer yıkayıp da buzdolabına koyarsanız, yumurtanın üzerindeki koruyucu tabaka ortadan kalkar, kabuğun üzerindeki gözenekler
açılır. Bu da bakterilerin yumurtanın içerisine girmesine, yumurtanızın çabuk bozulmasına yol açar. Gelelim yumurtayı doğru kırma işlemine… Yumurtayı avucunuzda sıkıca tutun. İşaret ve orta parmağınız yumurtanın üst tarafını, yüzük ve serçe parmaklarınız alt tarafını kavrasın. Başparmağınızı yumurtanın ortasına koyup destekleyin ve tek elinizle ortadan ikiye ayırın.
Yumurta nasıl haşlanır?
Yumurtaları bir tencereye koyup, üzerlerini çok az geçecek kadar oda sıcaklığında su ilave edin. Harlı ateşte kaynatın. Fokurdamaya başlayınca altını kapatın.
Kayısı mı, rafadan mı?
Yumurtayı suda kaynattıktan sonra rafadan olması için 2-3 dakika; kayısı kıvamı için 5-6 dakika bekletin. Katı olmasını istiyorsanız kaynar suda ve kısık ateşte 12-13 dakika pişirmeniz gerekiyor. Ama bu süreyi geçirmemeye çalışın. Eğer yumurtayı fazla pişirirseniz, sarısı yeşile dönüşür ve çevresinde siyah bir renk oluşur. Yumurta akı ise lastik gibi sertleşir.
Aman çatlamasın!
Buzdolabından çıkarılan yumurta, taze olsa bile sıcak suya atıldığında çatlayabilir. Bu nedenle önce oda sıcaklığında biraz bekletin ve iğneyle kabuğunu delin. Yumurtayı ocağa koyduktan 2-3 dakika sonra tencereye bir tatlı kaşığı tuz ilave edin.
Tazelik testi
Yumurtanın taze olup olmadığını anlamak çok kolay. Bir kabın içine tuzlu su doldurup, yumurtayı suya bırakın. Yumurta kabın dibinde yatay halde duruyorsa tazedir, suyun üzerinde ise bayat demektir.
Kabuğun rengi ne ifade eder?
Yumurtanın kabuğunun rengi besin değerini belirlemiyor ya da tazelik-bayatlık hakkında bir ipucu vermiyor. Kabuk rengi tavuğun cinsiyle ilgili. Kabuk renklerini genler belirliyor. Beyaz tüylü olan ve kulak lopları da beyaz olan tavuklar beyaz yumurtalar üretiyor. Tüy renkleri kırmızı veya kahverengi olup, kulak lopları da kırmızı olanlar kahverengi yumurtalar üretiyor. Yani yumurtanın kabuğunun rengi, bir tavuğun tüy renginin belirlenmesinden daha fazla bir anlam taşımıyor.
Yumurta pişirmenin püf noktaları
Benmari usulü yumurta pişirmek için; ısıya dayanıklı bir kabı iki parmak yüksekliğinde su ile doldurun ve kaynama derecesine getirin. Kabın içine dibi suya değmeyecek şekilde ilkinden biraz daha küçük ve yine ısıya dayanıklı ikinci bir kap koyun. Üstteki kabın içine yerleştirdiğiniz yumurtalıkları önce yağlayın ve her birinin içine yumurtaları kırın. Üzeri kapalı olarak 4-5 dakika pişirin. Bu yöntemde kullanılan iki kabın da ısıyı çabuk iletmeyen malzemeden yapılmış olmasına dikkat edin.
Poşe yumurta yaparken kaynama suyuna biraz sirke de katarak yumurtanın su içinde dağılma riskini engelleyebilirsiniz.
Çılbır yapmak için geniş tabanlı bir kabın 2/3’üne su konur. 1-2 çay kaşığı tuz atılır. Ve su kaynamaya başladığında yumurtalar teker teker bir kaba kırılarak suya bırakılır. Ağzı kapalı olarak 5 dakika pişirilir. Çılbır yaparken, suya mutlaka birkaç damla sirke atın. Böylece, yumurtanın akının dağılmasını önlemiş olursunuz. Ayrıca, yumurta haşladıktan sonra, kabuklarını soymakta zorlanıyorsanız soğuk suya batırıp, bu işlemi de kolaylaştırmış olursunuz.
Omletiniz kabarık olsun istiyorsanız, bir çorba kaşığı suyun içerisine, bir çay kaşığı mısır unu karıştırın. Hazırladığınız karışımı, yumurtaya ilave edin. Böylece kabarık ve lezzetli bir omlet yiyebilirsiniz. Yumurtaları çırpılmış olarak pişirecekseniz, tuzunu tam ateşe oturtacağınız sırada koyun. Çünkü tuz, yumurtaların sıvılaşmasına yol açar.
Hazırladığınız omletin tavaya yapışmaması için, önce tavayı ocağa koyup iyice ısıtın, sonra yağı döküp kızdırın. Daha sonra karışımı tavaya alın ve ocağın altını kısın.
Yumurtayı kırmadan önce kabuğunu yıkayıp kurulayın. Ama bu işlemi yumurtaları dolaba koymadan önce değil pişirmeden hemen önce yapın.
Yumurta ile ilgili pratik bilgiler
Katı şekilde haşladığınız yumurtaları bir hafta boyunca buzdolabında saklayabilirsiniz.
Yumurtanın çiğ veya pişmiş olduğunu anlamak için yumurtayı kendi etrafında hızlıca döndürün. Düzgün şekilde dönüyorsa pişmiş demektir.
Haşlanmış yumurtayı kolayca soymak için hafifçe tezgaha vurup çatlaklar oluşturun. Soymadan önce kısa bir süre soğuk suda tutmayı unutmayın.
Buzdolabında sakladığınız yumurtaların yanında soğan, peynir gibi kokusu yoğun besinler bulundurmayın. Çünkü gözenekli bir yapıya sahip olan yumurta kabuğu kokuları içine çeker.
Yumurta çırpmanın da püf noktaları var. Eğer yumurtayı alüminyum kapta çırparsanız siyahlaşır. Fakat porselen kapta hafif ısıtarak çırparsanız, kararmasını önlersiniz. Üstelik, bu şekilde çırptığınız yumurtayı kattığınız hamur işi ve tatlılar çok daha güzel kabarır.
Yumurtaları karton kaptan çıkarmadan buzdolabında muhafaza ederseniz, yumurtalar 3 hafta taze kalır.
Katı yumurta keserken bir türlü düzgün dilimleyemiyorsanız ve mutlaka parçalanıyorsa, kullanacağınız bıçağı önceden sıcak suya koyup ıslatın. Sonra yumurtayı kesin. Böylece yumurtayı düzgün dilimlemiş olursunuz.
Yumurtayı kırdığınız zaman, kırılan kabuğunun parçaları kabın içine düşebilir. Kaba bir parça ekmek atıp kabukları onunla toplayabilirsiniz. Yumurta kabukları ekmeğe yapışır ve kolayca toplanır.
Buzdolabında sakladığınız yumurtanın bozulmaması için sivri kısmı alta gelecek şekilde buzdolabının yumurtalık kısmına yerleştirin. Böylece yumurta sarısı yerinden oynamayacağından yumurtayı 10-15 gün saklayabilirsiniz.
Yumurtaların yıkanarak saklanması doğru değil. Çünkü yumurtanın üzerindeki koruyucu tabakayı yok eder, zararlı mikro organizmaların yumurtanın kabuğundan içeri girmesini sağlar. Yumurtaları, sadece kullanacağınız zaman yıkayın.
Yumurta alırken, çatlak olup olmadığına muhakkak dikkat edin, çatlaksa almayın. Yumurta buzdolabında çatlamışsa 48 saatten fazla beklemeyin, hemen kullanın. Biraz daha saklamak istiyorsanız yumurtanın çatlak kısmına limon suyu sürün.
Buzdolabında bir hafta bekletilmiş yumurtanın, oda ısısında bir gün bekletilmiş yumurtadan daha taze olacağını unutmayın.